SciELO - Scientific Electronic Library Online

 
 issue90Nota EditorialMobility in Barcelona’s Metropolitan area: Between new challenges and old Practices. author indexsubject indexarticles search
Home Pagealphabetic serial listing  

Services on Demand

Journal

Article

Indicators

Related links

  • Have no similar articlesSimilars in SciELO

Share


Finisterra - Revista Portuguesa de Geografia

Print version ISSN 0430-5027

Finisterra  no.90 Lisboa  2010

 

Barcelona(s) cidade dos projectos ou projectos da cidade?

 

Margarida Queirós

Professora Auxiliar do Instituto de Geografia e Ordenamento do Território e Investigadora do Centro de Estudos Geográficos, da Universidade de Lisboa. E-mail: margaridav@campus.ul.pt

 

RESUMO – A imagem internacional de Barcelona associou-se à existência de um modelo urbano inovador, conhecido por “modelo Barcelona”, iniciado nos anos 1980. O modelo a que nos referimos não retrata apenas assuntos essenciais ao planeamento urbano, como as políticas públicas ou as novas estratégias económicas, mas também se refere à cultura urbana, inclusão social e participação cidadã. Ao longo do tempo este modelo “evoluiu” e tem sido alvo de longos debates e de activa controvérsia. Barcelona(s) retoma o modelo e discute alguns dos aspectos em que este é recorrentemente elogiado e colocado em causa. O propósito é estimular a reflexão sobre um desafio: como encontrar a proporção certa entre as estratégias públicas e privadas de planeamento urbano de longo prazo e os projectos imediatos, a liderança dos poderes públicos e os consensos sociais? Os autores dos artigos incluídos neste número – que este texto apresenta –, têm dedicado uma parte importante da sua investigação aos processos políticos, económicos e sociais que fazem evoluir esta cidade e a sua área metropolitana. Remetem para situações complexas (a diversas escalas) despoletadas pelo modelo e debatem as suas consequências.

Palavras-chave: Barcelona, modelo Barcelona, planeamento estratégico, governança.

 

Barcelona(s). A city of Many Projects, or Projects for the city?

ABSTRACT –The international image of Barcelona has come to be associated with an innovative urban model known as the “Barcelona model”, which dates back to the 1980s. This model is not limited to such central aspects of urban planning as public policies and new economic strategies. Instead, some of its key features are concerned with social inclusion, urban culture and citizen participation. However, the model itself has evolved over time and has been the object of heated debates and controversy. The aim of the article is to discuss this model and some of the main praises and criticisms it raised. This is done with a view to contributing to the debate around the following challenge: how are we to achieve an adequate balance between short-term projects and long-term public and private urban planning strategies, as well as between public leadership and social consensus? The authors of the articles included in this issue of Finisterra – for which this article also serves as an introduction – have undertaken substantial research on the political, economic and social processes that drive this city and its metropolitan area. They highlight some of the complex situations that arise at various scales within the context of this model and they discuss their various consequences.

Keywords: Barcelona, Barcelona model, strategic planning, governance.

 

Barcelone(s). Ville de Projets ou Projets de la Ville?

Résumé – L’image internationale de Barcelone est aujourd’hui liée à l’existence d’un modèle urbain innovant, le «modèle Barcelone», élaboré lors des années 80. Celui-ci ne traite pas seulement des sujets essentiels de la planification urbaine, comme les politiques publiques ou les nouvelles stratégies économiques, mais il se réfère aussi à la culture urbaine, à l’inclusion sociale et à la participation citoyenne. Ce modèle a évolué et a été l’objet de longs débats et d’une active controverse. Barcelone (s) reprend ce modèle et discute certains des aspects qui ont été loués ou mis en cause de façon répétée. Ceci, afin de stimuler la réflexion sur ce défi: comment trouver un bon équilibre entre stratégies publiques et privées, entre planification urbaine durable et projets immédiats, entre l’action des pouvoirs publics et le consensus social? Les auteurs des articles inclus dans le présent numéro de la revue ont consacré une part importante de leurs recherches aux processus politiques, économiques et sociaux qui ont fait évoluer la ville et son aire métropolitaine. Ils décrivent les situations complexes et d’échelles diverses que ce modèle a engendrées et discutent leurs conséquences.

Mots-clés: Barcelone, modèle Barcelone, planification stratégique, gouvernance.

 

Texto completo disponível apenas em PDF.

Full text only available in PDF format.

 

BIBLIOGRAFIA

22@barcelona (2005) 22@Barcelona. El districte de la innovació. [brochuras promocionais].

Anuari Territorial de Catalunya (2008) Anuari Territorial de Catalunya 2007. Societat Catalana D’ordenació del Teritori, Barcelona.

Asher F (1995) Metapolis ou l’avenir des villes. Ed. Odile Jacob, Paris.

Barata Salgueiro T, Carreras C (1994) Nota de apresentação. Finisterra – Revista Portuguesa de Geografia, XXIX(57): 1-3.         [ Links ]

Borja J (2009) Luces y las sombras del urbanismo de Barcelona. Gestión de la Ciudad. Editorial UOC, Barcelona.

Busquets J (2004) Barcelona. La construcción urbanística de una ciudad compacta. Colección “La estrella polar” 43, Ediciones del Serbal, España.

Capel H (2005) El modelo Barcelona: un examen crítico. Ediciones del Serbal, España.

Casellas A (2006) Las limitaciones del «modelo Barcelona». Una lectura desde Urban Regime Analysis. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 48: 61-81.         [ Links ]

Clua A, Albet A (2008) 22@bcn Plan: bringing Barcelona forward in the information Era. In Tan Y, Koray V, Scott B (eds.) Knowledge-based urban development: planning and applications in the information era. Hershey: Information Science Reference (IGI Global): 132-147.

Cohen J-L (1998) Learning from Barcelona: vingt ans de projects et leur réception. In Pep Subirós (ed.) Debat de Barcelona (III). Ciutat real, ciutat ideal. Significat i funció a l’espai urbà modern. Centre de Cultura Contemporània de Barcelona: 99-107.

Cruz i Gallach H (2008) Conflictos territorilaes y movilizaciones ciudadanas: algunas reflexiones sobre las formas de gobernanza territorial actuales. Boletín de AGE, 48: 375-387.         [ Links ]

Degen M, García M (eds.) (2008) El camino Barcelona: Espacios, culturas y sociedades. In La metaciudad: Barcelona. Transformación de una metrópolis. Anthropos, Barcelona: 9-27.

Etzkowitz H (2002) The triple Helix University – industry – government implications for policy and evaluation. Science Policy Institute. Working paper. Sister: Estocolmo. [www.sister.nu/pdf/wp_11.pdf]

Garcia-Ramon M-D Albet A (2000) Pré-olympic and Post-Olympic Barcelona, a model for urban regeneration today? Environment and Planning A, 32(8): 1331-1334.         [ Links ]

Gaspar J (2008) A cidade no século XXI. Reflexões, desafios, estratégias. Ciclo de conferências na celebração do 10º aniversário da Expo’98. Parque Expo, Pav. Portugal Lisboa.

McNeill D (2003) Mapping the european urban left: the Barcelona Experience. Antípode, 35(1): 74-94.         [ Links ]

Memòria Estratégica (2008) Memoria Estratégica 2008 de L’ Associació Pla Estratègic Metropolità de Barcelona. Ajuntament de Barcelona.

Moix L (2002) La ciudad de los arquitectos. 2ª ed. Editorial Anagrama, Barcelona.

Monclús F-J (2003) El “Modelo Barcelona”. Una fórmula original? De la “reconstrucción” a los proyectos urbanos estratégicos (1979-2004). Pespectivas urbanas / Urban perspectives, 3: 1-13. (http://www.etsav.upc.edu/urbpersp/num03/index.htm)         [ Links ]

Montaner J M (2004) La evolución del modelo Barcelona (1979-2002). In Jordi B, Zaida M (eds.) Urbanismo en el siglo XXI. Una visión crítica. Bilbao, Madrid, Valência, Barcelona. ETSAB, Edicions UCP, 203-222.

Montaner J M, Muxí Z (2002) Los modelos Barcelona: de la acupuntura a la prótesis. Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies, 6: 263-268.         [ Links ]

Muñoz F (2008a) Brandcelona: de la reconstrucción urbana al urban sprawl. In Degen M, García M (eds.) La Metaciudad: Barcelona. Transformación de una Metrópolis. Anthropos, Barcelona: 157-178.

Muñoz F (2008b) Urbanalización. Paisages comunes, lugares globales. Editorial Gustavo Gili, Barcelona.

Neves A Oliveira das (1996) Planeamento Estratégico e Ciclo de Vida das Grandes Cidades: os Exemplos de Lisboa e de Barcelona. Celta Editora, Oeiras.

Oliva A (2003) El districte dactivitats 22@bcn. Aula Barcelona. Colecção Model Barcelona. Quaderns de gestió. Universitat de Barcelona, Barcelona.

Pareja-Eastaway M, Garuz J T, Ferrando L G, Pradel i Miquel M, Solsona M S (2008) Main drivers for settlement in the Barcelona Metropolitan region. The managers’ view. ACRE Report 6.2, University of Amsterdam, Amsterdam.

Pascual i Esteve J (2007) La estratégia territorial como inicio de la gobernanza democrática. Los planes estratégicos de segunda generación. Colección Documentos de Trabajo, Série Desarrollo Económico. Diputació Barcelona, xarxa de municipis.

PEMB (2009) PMB. Pla Estratègic Metropolità de Barcelona. La transformación del territorio. Desde los proyectos y la acción estratégica. Asociación Plan Estratégico de Barcelona. Barcelona: Ajuntament de Barcelona, 2009.

Queirós M (2010) Territórios emergentes vs. Territórios administrativos: conflito e cooperação para a evolução das culturas de planeamento. VII Congresso da Geografia Portuguesa. FLUC. Coimbra. [Em publicação]

Queirós M (2009) Impressões de uma Geógrafa Portuguesa sobre as Transformações Recentes de Barcelona. Resposta ao desafio de Horacio Capel. Biblio3W. Revista Bibliográfica de Geografía y Ciencias Sociales, XV(850). (Serie Documental de GeoCrítica. Cuadernos Críticos de Geografia Humana). [http://www.ub.es/geocrit/b3w-850.htm]

Queirós M (2002) O ambiente nas políticas públicas em Portugal. Finisterra – Revista Portuguesa de Geografia, XXXVII(73): 33-59.         [ Links ]

Sassen S (1991) The global city: New York, London, Tokyo. Princeton University Press, Princeton.

Seixas J (2008) Interpretar a governação urbana contemporânea. Novas perspectivas para a política na cidade. Diez años de cambios en el Mundo, en la Geografía y en las Ciencias Sociales, 1999-2008. Actas del X Coloquio Internacional de Geocrítica, Universidad de Barcelona. [www.ub.es/geocrit/-xcol/52.htm]

Trenc J E, Cebollada A e Miralles-Guasch C (2008) Percepciones de la movilidad y participación ciudadana en la región metropolitana de Barcelona. Ciudad y Território. Estúdios Territoriales, XL(157): 499-510.         [ Links ]

Vázquez Montalbán M (1990) Barcelonas. Editorial Empúries, Barcelona.

 

Recebido: 16/04/2010. Aceite: 19/10/2010

Creative Commons License All the contents of this journal, except where otherwise noted, is licensed under a Creative Commons Attribution License